Bitlis Çayındaki Su Toprak ve Sediment Örneklerinde Radyoaktivite ve Ağır Metal Analizi
Doğada toprak, kaya ve sularda doğal olarak bulunan radyoaktif elementler belirli bir çevresel radyoaktivite seviyesi oluşturur. Bu seviye yüksek olduğu durumlarda hem insan sağlığı hem de çevre adına risk oluşturmaktadır. Bu nedenle radyoaktivite seviyelerin belirlenmesi, radyasyon maruziyetinin etkilerini değerlendirmek için önemlidir.
Bitlis Çayı, şehir merkezinden geçen ve yaklaşık 208 km2 'lik yağış alanına sahip bir akarsudur. Çayın şehir merkezinden geçmesi birçok ticarethane ve konutun çayın üstüne inşa edilmesi nedeniyle bu yapılardan çıkan sıvı ve katı atıkların çoğunun herhangi bir işleme tabi tutulmadan doğrudan çaya dökülmesi ciddi kirliliğe sebep olmaktadır. Zararlı ve kirletici unsurlar insan ve diğer canlıların sağlığını tehdit etmektedir.
Bu çalışmanın en temel amacı; Bitlis il sınırları içerisinde yer alan Bitlis Çayı'ndan alınacak su ve sediment örnekleri ile çayın çevresinden alınacak toprak örneklerinin radyoaktivite seviyelerini tespit etmek ve çevre ve sağlık açısından tehlike indekslerini belirlemektir.
Bu amaçla, öncelikle Bitlis Çayı ve çevresinde belirlenecek noktalardan alınacak olan sediment ve toprak örneklerinde radyoaktivite (226Ra, 232Th, 40K ve 137Cs aktiviteleri) analizleri yapılarak, radyoizotopların aktivite konsantrasyonları belirlenecektir. Sağlık açısından değerlendirme yapılabilmesi için efektif doz değeri, yıllık efektif doz oranı, tehlike indeksi değerleri ve ömür boyunca kanser risk değerleri hesaplanacaktır. Çaydan alınacak su örneklerinde radon konsantrasyon ölçümleri yapılarak radon yayılım parametreleri (radon konsantrasyonu, radon yoğunluğu, radon yayılım oranı, radon yayılma katsayısı vs.) hesaplanacaktır. Bunların yanı sıra, bölgede ağır metal kirliliğinin olup olmadığını tespit etmek amacıyla, yine su örneklerinde ağır metal (Cr, Cu, Mn, Zn, Fe, Pb, As, Ca, K, Mg, Cd elementleri) konsantrasyon analizlerini gerçekleştirilecektir. Bölgenin jeolojik, coğrafik ve iklimsel özellikleri dikkate alınarak elde edilen sonuçlar yorumlanacaktır. Ayrıca bu değerlerin Bitlis Çayı çevresinde meydana getirdiği yayılımı daha detaylı görmek amacıyla, dağılım haritasının oluşturulması ve çalışmanın 18-aylık sürede tamamlanması hedeflenmektedir.
Çalışmada gama spektroskopik analizler, HPGe detektörü kullanılarak yapılacak olup, radon seviyelerini belirleyebilmek amacıyla AlphaGuard aktif radon ölçüm sistemi, ağır metal analizleri için ise, ICP-MS (İndüktif Eşleşmiş Plazma- Kütle Spektroskopisi) sistemi kullanılacaktır. Bahsi geçen ölçüm sistemleri, Bitlis Eren Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde yer almaktadır.
Devam Ediyor
01.10.2024
69.975,96
TÜRK LİRASI
Araştırmacı
Yükseköğretim Kurumları tarafından destekli bilimsel araştırma projesi