Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulduktan sonra tek parti hükümeti idari teşkilatını güçlendirmek ve bölgesel kalkınmayı sağlamak amacıyla Umumi Müfettişlik kurumunu oluşturmuştur. Birinci Umumi Müfettişlik Teşkilatı 1927 yılında, Merkezi Diyarbakır olmak üzere Bitlis, Elâzığ, Urfa, Van, Hakkâri, Diyarbakır, Siirt ve Mardin bölgelerini kapsayacak şekilde kurulmuştur. Türkiye'de kurulan umumi müfettişliklerin amaçları arasında bölgesel kalkınmayı sağlamak da yer almaktadır. Müfettişlikler, kuruldukları bölgelerin güvenlik, eğitim, sağlık, ulaşım, yerleşme ve konut gibi ihtiyaçlarını çağın koşullarına uygun hale getirmeye çalışmıştır. Diğer yandan sorumlu oldukları coğrafyalarda köy kalkınması alanında da üstün çabalar sarf etmiştir. Bu çalışmada Umumi Müfettişlik Teşkilatı'nın Bitlis'teki siyasal, sosyal, kültürel, ekonomik alanlardaki faaliyetleri Bitlis halkı ile bölge üzerindeki etkileri birinci ve ikinci el veri kaynakları kapsamında incelenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda Birinci Umumi Müfettişliğin, Bitlis'te asayiş ve güvenliği sağlama, ortak bir dil ve kültür oluşturma, halkı modernleştirme, okuryazar oranını arttırma, bulaşıcı hastalıklar ile mücadele etme, bölgedeki doktor ihtiyacını giderme, tarım ve hayvancılık alanında halkı bilinçlendirme, sosyal aktivite gibi konularda çalışmalar yürüterek bölgede olumlu kazanımlar elde ettiğine ulaşılmıştır. Öte yandan Birinci Umumi Müfettişliğin halkı zorla göç ettirme ve iskân politikası bağlamlarında da çeşitli misyonlar üstlendiği saptanmıştır. Söz konusu Birinci Umumi Müfettişlik Teşkilatı diğer müfettişlik teşkilatları gibi, 1927-1952 yılları arasına kadar varlığını sürdürmüştür. Demokrat Parti'nin iktidara gelmesinin ardından meclis kararı ile kaldırılmasına karar verilen, Umumi Müfettişliğin mallarına hazine tarafından el konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Birinci Umumi Müfettişlik, Bitlis, Halkevi, Köy Enstitüleri, Varlık Vergisi, Toprak Kanunu, Asayiş, Sağlık, Eğitim.
After the establishment of the Republic of Turkey, the Single-party government established the General Inspectorate in order to strengthen its administrative organization and ensure regional development. The First General Inspection Organization was established in 1927, with the center being Diyarbakir, covering the regions of Bitlis, Elazig, Urfa, Van, Hakkâri, Diyarbakir, Siirt and Mardin. Providing regional development was among the objectives of the general inspectorates established in Turkey. Inspectorates tried to adapt the needs of the regions where they were established, such as security, education, health, transportation, settlement and housing, to the conditions of the age. On the other hand, they have made outstanding efforts in the field of village development in the geographies they are responsible for. The First General Inspectorate carried out studies in Bitlis on issues such as ensuring order and security, creating a common language and culture, modernizing the people, increasing the literacy rate, combating infectious diseases, meeting the need for doctors in the region, raising public awareness in the field of agriculture and animal husbandry, and social activity. In addition, it has undertaken missions in the context of forced displacement, resettlement policy, and development. The First General Inspectorship Organization, like other inspectorship organizations, continued its existence between 1927-1952. After the Democratic Party came to power, the properties of the General Inspectorate, which was decided to be abolished by a parliamentary decision, were seized by the treasury. Keywords: First General Inspectorship, Bitlis, Community Center, Village Institutes, Wealth Tax, Land Law, Public Order, Health, Education.