Tanzimat dönemi sosyal, ekonomik, idari, kültürel ve siyasi tarihimiz açısından bir dönüm noktasıdır. Bu devrin en önemli özeliklerinden biri de merkez ve taşra idarelerinde yapılan değişikliklerdir. Hiç şüphesiz modern anlamdaki Türk İdare Sisteminin oluşumunda, yapılan bu değişikliklerin etkisi büyüktür. Bu tezimizde, Tanzimat Fermanının Doğu Anadoluya özellikle Hakkâri Bölgesine etkileri ele alınmıştır. 3 Kasım 1839'da ilan edilen Gülhane Hattı devlet anlayışı ve idaresinde modernleşmenin başlangıcı ve temelidir. Tanzimat Devri bir bürokrasi devri olacaktır. Reşit Paşa, devlet otoritesini, ıslahatı uygulayacak bürokrasinin elinde toplamak suretiyle devleti modernleştirecegine inanıyordu. Bu durum daha sonraları, Yeni Osmanlılar tarafından bu bürokrasinin temsilcilerine karşı açılan mücadeleye bir hürriyet mücadelesi rengini vermiştir. Devletin son bir asırlık tarihinde memleketi ileri götürmek isteyen ıslahatçılar karşılarına dikilen engelleri yenmek için her şeyden önce fazlasıyla merkeziyetçi bir idare ve ona hizmet eden bir bürokrasi yaratmaga çalısmışlardır. Şunu da göz ardı etmemek gerekir ki, bir asırdan beri modernleşme çabalarının başarıları kadar pek çok ağır sorunlar da belki bu özellige bağlanabilir. 1845-1847 yılları arasında uzun süre devleti meşgul etmiş olan bu isyan hareketleri Bölgenin coğrafi ve sosyo-politik yapısını dikkate aldığımızda Tanzimat'ın Hakkâri ve çevresinde uygulanmasını zorlaştıran nedenlerin başlıcalarıdır. Tanzimat'ın Hakkâri ve çevresinde uygulaması sırasında yaşanan güçlükler isyancı bazı Kürt beylerinin bölgeden uzaklaştırılmalarından sonra da devam etmiştir. Hükümetçe alınan her türlü önlem ve iyi niyet çabalarına rağmen Tanzimat'ın Hakkâri ve çevresinde uygulanması şeklen gerçekleştiyse de hiçbir zaman uygulama alanı bulamamıştır.
ABSTRACT Tanzimat Reform Era is a turning point in terms of social, economical, administrative, cultural and political. One of the most important specialities of this era is the changes done on the central and provicial administrative. Undoubtedly, these changes have a big impact on the formaton of Turkish Administrative System in the modern sense. In this thesis, the impacts of Tanzimat Reform Era on the Eastern Anatolia especially on Hakkâri district has been discussed. The rescript of Gulhane declared on 3rd November,1839 is the beginning and basic of modernisation on the state mentality and administrative. Tanzimat Reform Era would be a bureaucracy era. Resit Pasha believed that he would have modernized the state if he had had the bureaucracy who would implement the reforms. Afterwards, the struggle began by the New-Ottomans againist representatives of this bureaucracy gave the colour of an independence struggle. The reformers, who wanted to make the country develop in the last century of its history, tried to form a centralized administration and a bureaucracy serving to the centralized administration in order to overcome obstacles they faced. It should not be ignored that as much as the achievements of modernisation efforts for a century, maybe plenty of heavy problems can be attributed to this speciality. These rebellion movements dealt by the state between 1845 and 1847 are the main reasons that made difficult of implementation of Tanzimat Reform in Hakkâri and around when geographical and socio-political structure of the district is considered. The difficulties that were faced during the implementation of Tanzimat Reform in Hakkâri and around went on after having sent away some Kurdish landlord rebellious from the district. Altough the government had taken the necessary precautions, the implementation of Tanzimat Reform in Hakkâri and around took place in formally but could not find an implementation area.